اتوکلاو بخار چگونه کار میکند ؟

آشنایی بیشتر با دستگاه اتوکلاو بخار

فوریه 20, 2021 0

اگر در آزمایشگاه، مطب دندان‌پزشکی، بیمارستان و اینگونه مکان‌ها مشغول به کار هستید، حتما واژه‌ی اتوکلاو را شنیده‌اید و ممکن است تجربه‌ی کار با دستگاه اتوکلاو را نیز داشته باشید.

اتوکلاو بخارتجهیزی است که نه تنها در حوزه پزشکی و آزمایشگاهی، بلکه در صنعت نیز برای سترون‌سازی و آلودگی زدایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای استریل کردن مواد و تجهیزات کاربرد دارد.

همچنین گاهی نیاز است زباله‌های عفونی نیز قبل از دفع، ضدعفونی شوند. اتوکلاو کردن زباله‌های عفونی باعث می‌شود تا حین حمل و نقل و دفع، مسئولین جمع آوری زباله در معرض خطر آلودگی کمتری قرار گیرند.

اگر کاربر، تکنسین یا اپراتوری که با دستگاه اتوکلاو کار می‌کند، مراحل مختلف فرآیند اتوکلاو کردن را درک کند، کارایی و عملکرد بهتری خواهد داشت. به همین دلیل در این مطلب قصد داریم تا شما را با دستگاه اتوکلاو و نحوه‌ی اتوکلاو کردن آشنا کنیم.

اما پیش از هرچیز باید گفت که استریل کردن مطلق مواد یا تجهیزات امکان‌پذیر نیست و کارایی هر فرآیند استریلیزاسیون به ماهیت محصول، میزان و نوع آلودگی بستگی خواهد داشت.

آشنایی با مفاهیم سترون‌سازی (استریلیزاسیون)، ضدعفونی و گندزداییبخوانید

تاریخچه اتوکلاو

برای آشنایی بهتر با دستگاه اتوکلاو بخار، اجازه دهید ابتدا مروری بر تاریخچه‌ی آن داشته باشیم.

چارلز چمبرلند

شکل 1.چارلز چمبرلند، مخترع دستگاه اتوکلاو

از قرن ۱۶ام میلادی، از بخار آب برای از بین بردن بیماری و عفونت استفاده می‌شد. اما در سال ۱۸۷۹ میلادی، شخصی به نام چارلز چمبرلند (Charles Chamberland) برای اولین بار دستگاه اتوکلاو را اختراع نمود. از آن زمان تا کنون اصول و روش‌های استریل کردن توسط بخار تقریبا دست نخورده باقی مانده و تغییر چندانی نکرده است. در حقیقت، بیشتر پیشرفت‌های عمده در فناوری اتوکلاو، به جای تغییر در روند اتوکلاو کردن، حول نظارت بر ایمنی دستگاه اتوکلاو صورت گرفته است.

شاید علت نام‌گذاری اتوکلاو نیز برایتان جالب باشد. این کلمه فرانسوی است که از ۲ واژه‌ی “auto” به معنای اتوماتیک و “clvis” به معنای قفل گرفته شده است. ترکیب این ۲ واژه دستگاهی را توصیف می‌کند که هنگام افزایش فشار به طور خودکار قفل می‌شود.

انواع اتوکلاو

اتوکلاوها انواع مختلفی دارند اما در حقیقت اصول کار تمامی آن‌ها یکسان است. اتوکلاوهای رومیزی معمولا در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، در حالی که اتوکلاوهای بیمارستانی اغلب بسیار بزرگ هستند. در شکل ۲ انواع رایج اتوکلاوها را نشان داده‌ایم.

انواع رایج اتوکلاو

شکل 2. انواع رایج اتوکلاو

سترون سازی با اتوکلاو: استفاده از بخار برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها

شاید برایتان جالب باشد:

دِناتوره شدن در حققیت تغییر شکل پروتئین و اسیدهای نوکلئیک وجود در سلول‌ها استکه بر اثر تغییر عوامل محیطی مانند PH و دما رخ می‌دهد. دناتوره شدن با نام واسِرِشتن نیز شناخته می‌شود.

قرار گرفتن میکروارگانیسم‌ها در معرض بخار تحت فشار باعث دناتوراسیون آنزیم‌ها و پروتئین‌های ساختاری آن‌ها می‌شود. به این معنا که پیوندهایی که سبب پایدار شدن پروتئین‌های یک ارگانیسم می‌شوند، در اثر حرارت نابود یا دناتوره می‌شوند. این موضوع دقیقا همان چیزی است که درون دستگاه اتوکلاو رخ می‌دهد.

استریل کردن مواد و تجهیزات به کمک دستگاه اتوکلاو، به کنترل دقیق زمان، دما و فشار نیاز دارد. معمولا در شرایط استاندارد، مواد و تجهیزات در دمای ۱۲۱ الی ۱۲۴ درجه سانتی‌گراد و به مدت ۱۵ دقیقه تحت فشار ۲۰۰ کیلوپاسکال اتوکلاو می‌شوند. اما گاهی اوقات نیز این شرایط ممکن است به صورت زیر جایگزین شوند:

جدول ۱: رابطه بین دما، فشار و زمان در اتوکلاو بخارکردن

دما (°C) فشار تقریبی مناسب (kPa) حداقل زمان استریل کردن

۱۲۶ الی ۱۲۹ ۲۵۰ (حدود ۲/۵ اتمسفر) ۱۰ دقیقه

۱۳۴ الی ۱۳۸ ۳۰۰ (حدود ۳ اتمسفر) ۵ دقیقه

atm = 101 325 Paء۱

نکته: حداقل زمان استریل کردن که در جدول ۱ ذکر شده است، باید از زمانی محاسبه گردد که تمام مواد به دمای لازم رسیده باشند.

آشنایی بیشتر با دستگاه اتوکلاو